Anayasa Mahkemesi 2020/79 Esas sayılı ve 22/6/2023 tarihli kararı ile Basit Yargılama Usulünde İtirazı düzenleyen CMK’nın 252/2-3-4-5-6. fıkralarını iptal etti.
Basit yargılama usulüne göre, mahkeme tarafından verilen karara karşı yapılan itiraz üzerine hükmü veren mahkeme tarafından yeniden duruşma açılarak yargılamaya devam edilmekte idi. Bu durum ise, basit yargılama usulünün ilk aşamasında hakim zaten kararı ile görüş ve kanaatini açıklamış olduğundan itiraz üzerine yapılacak yargılamada verilecek karar açısından kişiler nezdinde bir ön yargı ve hâkim açısından da baskı unsuru olarak görülmüş, mahkemenin tarafsızlığı yönünden makul güvenin oluşması ve hâkim açısından kendine karşı bağımsız hareket etmesini engelleyen bir husus olarak değerlendirilmiştir. Bu sebeple kuralın, tarafsız mahkemede yargılanma hakkına aykırılık oluşturduğu kanaatine varılmıştır.
Devamla basit yargılama usulünde verilen karara itiraz üzerine her durumda duruşma açılması anayasal ilke olan makul surede yargılanma ilkesine de aykırılık teşkil etmektedir. Çünkü ilgili fıkra ile mahkemeye kararını dosya üzerinden düzeltme imkanı tanınmamış, itiraz üzerine duruşma açılmasını zorunlu kılmıştır.
İtiraz üzerine her durumda duruşmalı yargılama yapılması cezalandırma faaliyeti yönünden de değerlendirilmiştir. Buna göre; itiraz üzerine her şartta yargılamanın duruşmalı yapılmasının sonuçlarından birisi de usule ilişkin basit hatalar nedeniyle yapılan itirazın, sanık dışında Cumhuriyet savcısı, şikâyetçi, mağdur tarafından ileri sürülmesi hâlinde basit yargılama usulü kapsamında verilen hükümde sanık hakkında öngörülen indirimin korunmaması ihtimalinin bulunmasıdır. “Basit yargılama usulünün ilk aşamasında suçluluk tespiti yapılmayan kararlar açısından, itirazın sanık dışındaki yargılama süjeleri tarafından ileri sürüldüğü hâllerde ilk aşamada verilen hükümde dörtte bir oranında indirimin uygulanmadığı için itiraz üzerine verilen mahkûmiyet kararında anılan indirimin korunması da söz konusu olmayacaktır. Dolayısıyla kural kapsamında duruşma yapılmasını gerektirmeyen basit nitelikte usule ilişkin itirazlarda dahi yargılamanın duruşmalı yapılmasının sanık açısından doğuracağı sonuçlar adalet ve hakkaniyet ölçütleriyle bağdaşmamaktadır. Bu yönüyle kural, hukuk devleti ilkesine aykırılık teşkil etmektedir.” Şeklinde görülmüştür.
Yukarıda açıklanan nedenlerle AYM kuralı Anayasa’ya aykırı görmüş, hükmün iptaline ve iptal hükmünün 9 ay sonra yürürlüğe girmesine karar vermiştir.
Av.Berrak BARAN
