ANAYASA MAHKEMESİ
2018/86 Esas
2022/133 Karar
09/11/2022 Karar Tarihi
8/02/2018 tarihli ve 7092 sayılı Olağanüstü Hak Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Kabul Edilmesine Dair Kanun’un; 1.maddesinin ve ekli(1) sayılı listenin, 3.maddesinin ve ekli (3) sayılı listenin, 4.maddesinin (1) ve (2) numaralı fıkraları ile ekli (4) sayılı listenin ve 5.maddesinin ve ekli (6) sayılı listenin, Anayasanın Başlangıç kısmı ile kararda sayılı maddelere aykırılı ileri sürülmüş ve iptali talep edilmiştir. Anılan Kanun devletin güvenliğine karşı bir oluşum ile irtibatı, üyeliği tespit edilen kamu personelleri, TSK personelleri, kapatılan kurum ve kuruluşlar ile 1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanuna tabi öğrencileri hakkında yapılacak işlemlere ilişkin düzenlemeler öngörmektedir.
İlgili Kanun’un 1.maddesi 1.fıkrası “Terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olan ve ekli (1) sayılı listede yer alan kişiler kamu görevinden başka hiçbir işleme gerek kalmaksızın çıkarılmıştır. Bu kişilere ayrıca herhangi bir tebligat yapılmaz. Haklarında ayrıca özel kanun hükümlerine göre işlem tesis edilir.” Şeklinde düzenlenmiş olup “üyeliği, mensubiyeti veya” ifadesi haklarındaki cezai süreç tamamlanmaksızın kişilerin terör örgütü üyesi veya mensubu olarak nitelendirilmelerine sebebiyet verebileceğinden, kesinleşmiş mahkumiyet hükmü olmadan kişilerin suçlu sayılmasına neden olabilecek olan kuralın masumiyet karinesini ihlal ettiğine, anılan ibarenin iptaline karar verilmiştir. Kanun’un 3.maddesinin birinci cümlesinde yer alan “…üyeliği, mensubiyeti veya” ibaresi de yine aynı sebeple iptal edilmiştir.
Yine Kanun’un 1.maddesinin 2.fıkrasının 4.ve 5.cümlesi ise “Bu kişiler hakkında bakanlıkları ve kurumlarınca ilgili pasaport birimine derhal bildirimde bulunulur. Bu bildirim üzerine pasaport birimlerince pasaportlar iptal edilir” şeklinde düzenlenmiş olup kamu görevinden çıkarılan kişiler hakkında görev yaptıkları bakanlıklar ve kurumlarınca ilgili pasaport birimine derhal bildirimde bulunularak kişilerin pasaportlarının iptal edileceği hüküm altına alınmışsa da Anayasa Mahkemesi tarafından anılan kuralın, kişilerin söz konusu tedbire karşı başvurabilecekleri etkili bir denetim mekanizması öngörülmeksizin seyahat hürriyetine olağanüstü dönemde durumun gerektirdiği ölçüyü aşan bir sınırlama getirdiğinden bahisle, iptaline karar verilmiş ve buna ilişkin iptal kararının 31/12/2023 tarihinde yürürlüğe gireceği hüküm altına alınmıştır. Kanun’un 3.maddesinin beşinci cümlesinde yer alan “…ilgili pasaport birimlerince pasaportları…” ibaresi de aynı sebeple iptal edilmiş ve iptal kararının 9 ay sonra yürürlüğe gireceği hüküm altına alınmıştır.
İlgili Kanun’un 4.maddesi ile kapatılan kurum ve kuruluşların malvarlığının Hazineye yahut Vakıflar Genel Müdürlüğüne bedelsiz olarak devredilmiş sayılacakları düzenlenmiştir. Madde devamında bu şekilde devredilen malvarlığı borçlarından ise Hazinenin yahut Vakıflar Genel Müdürlüğünün sorumlu olmayacağı hükme alınmıştır. Anayasa Mahkemesi “…her türlü kısıtlama ve taşınmaz yükünden ari olarak…” ibaresinin anayasaya uygunluk denetimi sonucunda, terör örgütü ile bir bağlantısı olup olmadığına bakılmaksızın taşınmazların üzerinde hak sahipliği bulunanların ve alacaklıların hepsinin söz konusu hukuk ilişkiden kaynaklanan hak ve yetkilerinin ortadan kaldırılmasını, kamu yararı ile kişisel yarar arasındaki dengeyi bozmak suretiyle mülkiyet hakkını ölçüsüz biçimde sınırlandırılmasına neden olduğu sonucuna ulaşmış ve iptaline karar vermiştir.
Kanun’un Yurtdışında Öğrenim Görenler başlıklı 5.maddesinde milli güvenliğe karşı bir yapı, oluşum yahut grup ile irtibatı olan listede sayılı ilişiği kesilen öğrencilerin gördükleri eğitime ilişkin olarak denklik işlemlerinin yapılmayacağı ve bunların eğitimleri kapsamında akademik unvan ve derecelerine bağlı haklardan yararlanamayacakları öngörülmüşse de, maddenin bu şekilde düzenlenen 3.cümlesi Anayasa Mahkemesi tarafından milli güvenlik, demokratik anayasal düzen ve kamu güvenliğinin sağlanması ve korunması amacına hizmet etmeyen, durumun gerektirdiği ölçünün ötesinde bir sınırlama getiren tedbir olarak tespit edildiğinden, Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir.
Av.Berrak BARAN
